Tussen zijn veertigste en zijn zestigste levensjaar was Jan Hendrik van den Berg (1914) een uitermate succesvol en populair auteur. Boeken van zijn hand, zoals Metabletica (1956) en Medische macht en medische ethiek (1969), waren ongekende bestsellers. Hij was de Nederlandse vertegenwoordiger van een belangrijke Europese stroming in de filosofie: de historische fenomenologie. In de jaren zeventig raakte hij echter in conflict met zijn tijd. Terwijl de Nederlandse publieke opinie een wending naar links doormaakte, bond Van den Berg de strijd (...) aan tegen verloedering, hooliganisme en anarchisme. Dit ging ten koste van zijn populariteit, maar niet van zijn productiviteit, noch van zijn innovativiteit. Tot op de dag van vandaag werkt hij aan een indrukwekkend , panoramisch oeuvre. Hij is de belangrijkste Nederlandse filosoof sinds Bolland. -/- Deze studie wil het werk van Van den Berg reconstrueren, situeren en beoordelen. Reconstrueren door de methodische en thematische coherentie ervan zichtbaar te maken. Situeren door het te confronteren met dat van andere, verwante auteurs zoals Husserl, Freud, Bachelard en Foucault. Beoordelen door na te gaan in hoeverre Van den Berg de inzet van zijn project, zowel inhoudelijk als methodologisch, waarmaakte. -/- Het werk van Van den Berg is geen curiosum, maar opvallend actueel. Hij onderzoekt het begin, de aanvang van wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen waarvan het belang in de huidige situatie met nadruk zichtbaar wordt. Zijn beeldende stijl wekt de geschiedenis van de wetenschap tot leven, maar werd vaak als ‘anekdotisch’ afgedaan; zijn talent voor polemiek lokte soms felle reacties uit en zijn methodologische flexibiliteit maakte hem een gemakkelijk doelwit van academische kritiek. Aan de positieve kant van de balans staan echter zijn intellectuele enthousiasme en zijn internationale faam. Zijn werk verdient een rehabilitatie. (shrink)

There are several strategies for exposing the defects of established moral discourse, one of which is critical argumentation. However, under certain specific historical circumstances, the apparent self-evidence of established moral discourse has gained such dominance, such a capacity of resistance or incorporation, such an ability to conceal its basic vulnerability that its validity simply seems beyond contestation. Notwithstanding the moral subject’s basic discontent, he or she remains unable to challenge the dominant discourse effectively by means of critical argument. Or, to (...) borrow a phrase from Michel Foucault, individuals find themselves faced with a certain rationality, a moral regime that dominates moral discourse to such an extent that they cannot offer any resistance without raising the suspicion of being unreasonable. They (that is, we) find ourselves confronted with a discourse quite unable to recognize its own deficiencies. Although we are forced to accept its basic claims, our chronic discontent nevertheless persists. That is, although we are forced to participate in this discourse, we remain basically ambivalent, and our attitude towards established morality contains both a Yes and a No. Then, all of a sudden, the basic vulnerability of the dominant regime dawns on us or is revealed to us – and this is the experience of laughter. (shrink)

In de jaren vijftig raakte Michel Foucault gefascineerd door de fenomenologische psychologie. Vanaf de jaren zestig echter presenteert hij zichzelf als een ‘structuralist’ die slechts anonieme talige en architectonische structuren wil analyseren en die met nadruk wil afzien van elke interesse in de mens als individu of als subject. De psycholoog in hemzelf wordt als het ware hartstochtelijk verdrongen. Toch is er ook in het geval van Foucault sprake van een onvermijdelijke terugkeer van het verdrongene. Een belangrijk symptoom hiervan vormt (...) zijn opvallend ambivalente houding jegens de psychoanalyse. In zijn werk tekent zich een levenslange polemiek af met Freud, soms expliciet, doorgaans impliciet. Ondanks onmiskenbare sporen van latente bewondering en fascinatie blijft wantrouwen domineren. Steen des aanstoots vormen Freuds Drei Abhandlungen zur Sexualtheorie uit 1905. Volgens Foucault spreekt hieruit een medicalisering van de seksualiteit, die zich uit in medicaliserende technieken zoals het oprakelen en uitspreken van verlangens en de classificatie van ‘normale’ en ‘perverse’ vormen van seksualiteit. (shrink)

This article focuses on tracing and extending Michel Foucault’s contributions to the philosophy of technology. At first sight his work on power seems the most relevant. In his later work on subjectivation and ethics technology is absent. However, notably by recombining Foucault’s work on power with his work on subjectivation, does his work contribute to solving pertinent problems in current approaches to the ethics of technology. First, Foucault’s position is compared to critical theory and Heidegger, and associated with the approach (...) of “technical mediation” (Latour, Ihde, Verbeek). Next, a detailed study of Discipline and Punish , results in the identification of two distinct “figures of technical mediation”. Finally, Foucault’s later work on ethics and subjectivation is employed to elaborate an ethics of technology that focuses on care for the quality of the interactions and fusions with technology. Hybridization is central in the approach: it is not to be rejected, neither is it the greatest danger, but it does deserve the greatest care. (shrink)